ARPA: Buğdaygiller familyasından bir bitki cinsidir.Arpa cinsinden olan türlerin uzunluğu çeşitli olmakla birlikte buğday ve çavdardan daha kısadır. Kulakçıkları bibirinin üzerine kavuşacak kadar uzundur. Başağın uzunluğu da türlere göre değişir. Her başak boğumunda üç başakçık bulunur. Her başakçık da bir çiçeklidir. Harmanda başağın üzerini saran kavuz denen yaprakçıklar dökülmez, taneler kavuzludur. Çıplak taneli arpa türleri de vardır. Arpa tanelerinin proteini ve yağı azdır, hazmı kolaydır. Memleketimizde ‘Kara arpa’ ve ‘Beyaz arpa’ diye anılan iki cins arpanın unu birçok yerlerde ekmek hamuruna katılır. Hayvan yemi olarak kullanılır. Ayrıca bira yapımında da ana maddeyi meydana getirir.
BUĞDAY:Buğday tarihin en eski çağlarından beri insanların başlıca yiyeceğini meydana getiren ekmeğin yapıldığı bitkidir. Bir çenekli kapalı tohumluların buğdaygiller familyasından olan buğday kutuplardan başka her yerde yetişir. Daha çok orta yağışlı, bol güneşli iklimleri, killi, kumlu, killi-kireçli toprakları tercih eder. Yurdumuzda kışlık buğdaylar sonbaharda ekilir, kışın –10 dereceye kadar canlılığını muhafaza eder. Ertesi yıl baklagiller ekilirse, toprak kuvvetlenmiş olur. Aksi halde gübre vermek gerekir. Nadasa bırakılan topraklar, yağmurlar başlamadan önce sürülür. Ekin ya elle serpilerek veya makinelerle yapılır. Kışlık buğday eylül-kasım ayları, yazlıklar da şubat-nisan arasında ekilir. Biçme işi orak, tırpan gibi aletlerle, veya biçer-bağlar makineleriyle yapılır. Buğdaylar sonra harmana götürülür, döven veya harman makineleriyle dövülür. Samanlar rüzgarla savrularak tanelerinden ayrılır.
Buğday üç kısımdan meydana gelmiştir:
1)Kökü, saçak köktür
2)Sap kısmının içi oyuktur. Fakat dayanıklıdır
3)Gövdedeki her boğumdan bir yaprak çıkar.
Çiçekleri başak halindedir. Tozlaşma ayrı ayrı iki buğday arasında olur. Memleketimizde kavuzlu ve çıplak tenli olmak üzere başlıca iki cins buğday yetiştirilir. Çıplak tanelilerden de yumuşak ve sert buğdaylarla, Polonya buğdayı yetiştirilir.
DARI: Bir tahıl çeşididir. Tohumları bazı yerlerde buğday gibi besin maddesi olarak kullanılır. İlk darı tarımının Orta Asya’da Türkler tarafından yapıldığı sanılmaktadır. Bir çeneklilerin buğdaygiller familyasından olan darı, kuraklığa dayanan bir bitkidir. Afrika yerlileri besin maddesi olarak darıdan geniş ölçüde faydalanırlar. Darı, kuş yemi olarak da kullanılır. Boza, darıdan yapılır.
MISIR: Mısır, Anavatanı Amerika olan bir bitkidir. Amerika’nın keşfi sırasında yerliler sadece mısır tarımı biliyorlardı. Mısır ilk defa 1520’de İspanya’ya getirildi, oradan başka ülkelere yayıldı. Bugün, Türkiye’de de çok yetiştirilen bir bitki olan mısır, buğdaygillerdendir. Bitkinin boyu 1,5 –2 metreyi bulur. Yaprakla sap arasında meydana gelen mısır koçanlarının ortasında sert bir sap olur. Mısır taneleri bu sapın etrafına sıralanmıştır. Mısırda %67 nişasta, %10 azotlu ve %8 yağlı maddeler bulunur. Unundan ekmek ve çeşitli yiyecekler yapıldığı gibi, nişasta, glikoz ve ispirto yapımında da mısırdan faydalanılır.
PİRİNÇ: Buğdaygillerden bir bitkidir. Bol su içinde yetişir. Bütün dünyada çok yaygındır. Çok eskiden beri de bilinmekteydi.Bugün ise özellikle Asya ülkelerinde halkın başlıca gıdasını teşkil eder. Uzak Doğu ülkelerinde kutsal bir ürün sayıldığı için, yetiştirilmesi ve toplanması sırasında dini törenler tertiplenir. Batı’ya ise İranlılar tarafından getirilmiştir. Yunanistan ve Roma’da önce ilaç olarak yetiştirilmiş, besin olarak faydası daha sonra anlaşılmıştır. Kabukları bol vitaminlidir. Kabuğu çıkarılmamış pirince çeltik denir. Yıllık bir bitkidir. Çok sıcak bölgelerde iki yıllık da olabilir. Boyu 1- 1,5 arasındadır. Önceleri dik, taneleri olgunlaşınca eğik durur. Pirinç tarlaları uzaktan bataklığı andırır. Bu yüzden sıtmaya sebep olduğundan yetiştirilmesi bazı şartlara bağlanmıştır. Buna rağmen yurdumuzda en çok yetiştirilen bitkilerdendir.
Dünyada pirinç yetiştirmeye en elverişli yerler dicle, Fırat, Ganj, Nil, Mississipi nehirlerinin çatalağızlarıdır. Dünyada kullanılan pirincin dörtte üçü Hindistan’da yetişir. Afrika’da ise Mısır başta gelir
Yurdumuzda yetiştirilen pirincin başlıca çeşitleri şunlardır: Kılçıksız çeltik (Maraş çevresinde yetişir. Verimli ve dayanıklıdır.), sarı çeltik (sarı kılçıkları vardır. Çok verimli ve değerlidir.), ak çeltik (beyaz kılçıklıdır), amberbu (İran’dan gelmiştir.Uzun taneli, güzel kokuludur.), mısbak (uzun taneli, makbul bir cinstir), kara kılçık (küçük, yuvarlak ve tanelidir. Koyu kırmızı kılçıkları vardır), kırmızı çeltik (açık kırmızı kılçıklı, az verimli ve dayanıksızdır), kasım beyazı (beyaz taneli, dolgun, lezzetli ve dayanıklıdır. En çok Bursa civarında yetişir.), Japon pirinci (ufak taneli ve verimlidir), onsen pirinci (taneleri harelidir.Kılçıksız ve çok makbuldur)
ÇAVDAR: Önemli bir tarım bitkisidir. Çok önemli olmayan topraklarda yetiştirilebilir. Birçeneklilerin buğdaygiller familyasındandır. Tarımı ancak Miladın ilk yıllarında başlamıştır. Yerine göre eylül veya ekimde ekilir, daha çok buğdayın iyi yetişmediği yerlerde yetiştirilir. Bakımı, toplanışı buğdayda olduğu gibidir. Unu, buğday unundan daha esmer olur. İçinde daha az nişasta vardır. Şeker hastalığı olanlara tavsiye edilir. Sapları taze veya kurutulmuş olarak çiftlik hayvanlarına yedirilir. Tanelerinden alkol elde edilmesinden de yararlanılır. Ayrıca, eczacılıkta kanamalara karşı ‘ergotin’ denilen bir madde elde edilir. Kurutulmuş sapları şapka, sepet gibi hafif eşyalar yapılmasında kullanıldığı gibi, sağlam olanlarından hasır iskemlelerin oturulacak yerleri örtülür.
YULAF: Buğdaygillerden bir bitkidir. Başakları salkım gibi aşağı sarkar. Nemli ve ılık yerlerde yetişir. Kökleri 50sm. kadar derine gider. Birçok çeşidi vardır. Çok kuvvetli bir besleyicidir. Hastalara ve çocuklara da verilir. Fakat genellikle hayvan yemi, özellikle at yemi olarak kullanılır.
NOHUT: Taneleri yenen bir bitkidir. Yurdumuzda çok yetiştirilir. Baklagiller familyasındandır. Baklamsı olan taneleri bol nişastalıdır. Genellikle kurutulup yenir. Tanelerinden leblebi de yapılır. Küçük taneleri hayvanlara yem olarak verilir.
cellotin.com/
