Sığır Irkları

BÜYÜKBAŞ HAYVAN IRKLARI :

 

- Sütçü  ırklar: Holştayn,Jersey,Angler,Guemsey,Diğer sütçü ırklar
- Kombine ırklar: Esmer,Montofon,Simental,Diğer kombine ırklar
- Etçi ırklar: Hereford,Angus,Şorthorn,Santagertrudis,Şarole,Diğer etçi ırklar

 

1.SÜTÇÜ VE KOMBİNE VERİMLİ IRKLAR

 

JERSEY

 

Jersey sütçü sığır ırkı ismini İngiltere’nin Jersey adasından almıştır.Jersey ırkı, sütçü karakterleri tamamen gösteren bir ırktır. Vücut rengi ve siyah gözleriyle “ geyik benzeri” bir ırktır.. Boğaların vücudu kahverengi, baş ve boyun bölgesi siyah renktedir. Boğaların ortalama ağırlığı 680 kg, ineklerin ise 450 kg civarındadır. Mera ve çayırlarda kolay beslenen, otu maksimum derecede iyi değerlendiren, sütünün yağı, proteini, kuru maddesi yüksek bir ırktır. Tüyleri kısa, meme bağları sağlam olup, hem iklime uyum sağlayan, sıcaklık stresine dayanıklı, küçük cüsseli hayvanlardır.. Hafif cüsseli olduğundan tırnak hastalıklarına karşı da dayanıklı olup, tam bir mera hayvanıdır. Jersey ırkı inekler tereyağı ve peynir fabrikasıdır. Sütü proteinden, yağdan zengin olduğu gibi kalsiyum oranı da yüksektir. Dünya’da çok geniş yayılım bulmuştur. Bir laktasyonda canlı ağırlığının 13 katı süt verir. Güç doğum söz konusu olmaz. Doğumu takiben daha kolay döl tutar, boş günlerin sayısı azdır. Uzun ömürlü bir ırktır. ABD’de Jersey ırkı inekler ortalama 7270 kg. süt verir. Süt yağı ortalaması % 5 civarındadır.Peynir/ süt oranı yüksektir. Protein oranı %3,5 - %3,6 civarındadır. Mastitise ve ayak hastalıklarına karşı dayanıklı bir ırk olması Jersey ırkı ineklerin uzun ömürlü olmasını sağlar. Ancak; sütteki kalsiyum oranı yüksekliği Jersey ırkını hipokalsemiye(Doğum felci) karşı daha duyarlı hale getirir. Jersey ırkında buzağı doğum ağırlığı ortalama 25 kg olup, erkek buzağılar besiye uygun değildir. Bu durum Jersey ırkının en önemli dezavantajıdır. Jersey ırkı yemden yararlanma açısından çok avantajlıdır. Otu ve yemi kolayca süte, yağa, proteine çeviren bu hayvanların dışkısı da azdır. Örneğin, 200 holstein sığırın dışkısı, 300 jersey sığırın dışkısına eşittir. Dışkıyı halletme problemi olan bazı işletmeler bu yüzden Jersey ırkını tercih etmektedirler.

 

HOLSTEİN (SİYAH-BEYAZ ALACA)

           

Holştayn ırkının anavatanı Hollanda’nın Frizya bölgesidir. Almanya’da bulunan Holştayn eyaleti bu ırka ismini vermiş olmakla beraber siyah-beyaz alaca sığır buraya Frizya’dan gelmiştir.. Hollanda’da hemen hemen bütün arazi ovalıktır. Bazı bölgelerde bu ovalar deniz seviyesinden daha da alçaktır. (Netherland=alçak ülke) buralarda geniş ve çok yüksek kalitede tabii çayırlar vardır. Hollanda’nın dünyaca ünlü sığırcılığı, kaynağını bu zengin çayırlardan almaktadır. Siyah-beyaz alaca sığır ırkı anavatanı olan Hollanda sınırlarını çok önceleri aşarak dünyanın pek çok ülkesine yayılmıştır. Türkiye’de sistemli siyah-beyaz alaca ırkı yetiştiriciliği 1958 yılında başlamıştır. Genellikle yetiştiriciler siyah-beyaz alaca ırkına sempati duymakta ve bu hayvanlara sahip olma isteği göstermektedirler. Nitekim batı Anadolunun çoğu yörelerinde saf yada melez siyah-beyaz alacalara rastlanılması bu isteği doğrulamaktadır. Holştaynlar sütçü yönünden yetiştirilen kültür sığır ırklarının en iri yapıya sahip olanlardandır. Holştayn sığırı tam bir sütçü kapasiteye sahiptir. Uzun ve belirgin süt damarları vardır. Memeleri şişkin ve büyüktür.Holştaynlarda renk siyah-beyazdır. Holştaynlar dünyada en iyi sütçü ırk olarak yetiştirilmektedirler. Irkın kendisini göstermesi için çok iyi bir bakım-beslemeye gerek yoktur. Avrupa’da yıllık ortalama 5000 litre süt vermektedirler. Amerika’da ise 6000 litreyi aşmaktadır. Yağ verimi Avrupa’da 150 kg. Amerika’da ise 170 kg’dır. Türkiye’de yapılmış olan araştırmalarda saf siyah-beyaz alaca ırkının süt verimi 3000-4000 litre’dir. Bu verimin nedeni iklim den çok bakım besleme ıslahındandır.

 

SİMENTAL

 

simental ırkının vatanı İsviçredir. Almanya’da sığır ırkları sıralamasında birinci sıradadır. Son yıllarda gelişmiş ülkelerde et üretimi yetersizliğinden dolayı simental genotipi kullanılmaktadır.
Simental ırkta hakim renk sarı-beyaz yada kırmızı beyaz alacadır. Baş genellikle beyaz olup üzerinde sarı veya kırmızılıklar bulunabilir. Sağlam konstitisyonludurlar, dağ şartlarına uyumludurlar. Vücut ağırlığı ergin dişilerde 650 kg dir.Irkın ilk buzağılama yaşı 27-30 aydır ve hayatı boyunca ortalama 5 buzağı verirler. Doğum ağırlığı ortalama 40kg dir. Simentallerde güç doğum ve erken yaşta mortalite oranı yüksektir. Güç doğum oranı %3,5 dir. Süt verimi 4000 litredir ve yağ oranı ise %4 dür. Enstantif beside süt kesiminden itibaren 400 gün kadar süren besi döneminde günlük ortalama canlı ağırlık artışı 1kg kadardır. Et randımanı ise %55-60 civarındadır.

 

ESMER (BROWN SWİSS)(MONTAFON)

 

Anavatanı İsviçre’dir.Bu ırk İsviçre’de 1000 yıldan beri saf olarak yetiştirilmektedir. Cumhuriyetin kurulmasından hemen sonra 1925 yılında getirilmiştir. Bugün batı anadoluda yaygın olarak bulunan ve Türkiye’nin her tarafında aranan bir ırk haline gelmiştir esmer ırk. Gümüşi griden siyaha yakın koyu esmere kadar değişir. Kulak içinde tüyler çoğunlukla uzun ve beyazdır. Vücut ağırlığı ortalama 600 kg dir. Esmer ırkta süt verimi onun kombineliğini gösterir. Süt verimi Avrupa’da 3500-4000 litre, Amerika’da ise 4000-5000 litredir. Sütteki yağ oranı %3,8 civarındadır. Esmer ırk sığırlarda et verimi yönü son yıllarda giderek önem kazanmıştır. Bu ırk hayvanları yüksek performansa sahiptirler. Doğumdan itibaren besiye alınan erkek hayvanlar 500kg ağırlığa ulaşınca kesime sevk edilirler. 17-18 aylık beside günlük canlı ağırlık artışı 900 gramı bulur. Lalahan’da yapılan çalışmada besideki bir esmer ırkı günlük canlı ağırlık artışı 1 kg ulaşılmıştır. Bu çalışmalarda et randımanı %56 civarında olmuştur.
Montafon:
            Anavatanı Avusturya olan ırk Montafon bölgesindeki ufak yapılı yerli sığır materyalinin seleksiyonu ve İsviçre’den getirilen esmer ile melezlemeler sonucu oluşmuştur. Avusturya sığırının %15 ini teşkil ederler. Avusturya dışına da yayılmış ise de genel olarak esmer ırk kapsamına girdiğinden montafon adı pek yaygın değildir. Türkiye’ye cumhuriyetin ilk yıllarında getirilmiş olup ve hem saf yetiştirme hem de melezlenmede kullanılmıştır. Ülkemizde ilk olarak montafon ismi kullanılmış ve sonradan ithal edilen esmer ırka bile montafon denilmiştir. Bu ırkın bütün özellikleri İsviçre esmeri ile aynıdır.

2.ETÇİ IRKLAR

 

HEREFORD

 

İngiltere'nin batısındaki Herefordshire eyaletinde geliştirildiği için bu adı almıştır. En çok İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya ve Arjantin'de yetiştirilen etçi sığır ırkıdır.Hereford ırkında vücut örtüsü kahverengi-kırmızı renktedir. Ancak baş beyazdır. Baştaki bu beyazlık boynun alt kısmına ve karın altına doğru uzanmaktadır. Ayak uçları ve kuyruk ucu da genellikle beyazdır. Boynuzlar uzun ve yanlara doğru uzanmaktadır. Hereford, etçi tipin bütün özelliklerini göstermektedir. Kısa ve kompakt vücutlu ve yerden yapılıdır.Bu ırktan erkek buzağıların ortalama doğum ağırlığı 32 kg, 6. ay ağırlığı 190-200 kg ve 18. ay ağırlığı 530-540 kg düzeyindedir. 18. aylığa kadarki günlük canlı ağırlık artışı 0.8 - 1.0 kg kadardır. Hereford ırkı da 1957 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nden Türkiye'ye getirilmiş ve bu ırkla Doğu Anadolu Kırmızısı ırkı arasında Doğu Anadolu'daki devlet hayvancılık kurumlarında melezleme denemeleri yapılmıştır.

 

ANGUS

 

İskoçya'da, Aberdeen ve Angus eyaletlerindeki sığır ırklarından yararlanılarak geliştirilmiş bir etçi sığır ırkıdır. Başlıca İskoçya, İngiltere, Avustralya, Yeni Zelenda ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yetiştirilmektedir.Aberdeen Angus ırkında vücut örtüsü parlak siyah renktedir. Dünyadaki birkaç boynuzsuz sığır ırkından biridir; boğalar ve inekler boynuzsuzdur. Bu boynuzsuzluk boynuzluluğa karşı dominanttır. Aberdeen Angus ırkı ile boynuzlu bir ırk arasında yapılan melezlemelerden boynuzsuz F 1 dölleri elde edilmektedir. Bu ırk, etçi sığır tipinin bütün özelliklerini göstermektedir; yani boyun kısa ve dolgun, vücut silindirik, sırt, bel, sağrı ve butlar dolgun, kemikler kısa, kaburga kemiklerinin kesiti yuvarlak ve belkemiği ile olan açıları dikeydir. Boğalar ve inekler yerden yapılıdır.

İngiltere'de yapılan verim kontrollerinde bu ırktan erkek buzağıların ortalama doğum ağırlıkları 30 kg, 6. ay ağırlıkları 180 kg ve 18. aylıktaki ağırlıkları ise 485 kg olarak saptanmıştır. 18. aylığa kadarki ortalama günlük canlı ağırlık artışı 0.8-0.9 kg düzeyindedir.Aberdeen Angus ırkı 1957 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nden Türkiye'ye ithal edilmiş ve Konya Harası'nda bu ırk boğalarla Yerli Kara inekler arasında melezleme denemeleri yapılmıştır. Ancak elde edilen F 1 melezleri saf Yerli Kara'lara karşı et verimi özellikleri yönünden önemli bir üstünlük gösteremediğinden Aberdeen Angus ırkıyla yapılan bu melezleme çalışmaları uygulama alanına aktarılmamıştır. Böylece, Türkiye'ye getirilen Aberdeen Angus sığırları, ülke sığırcılığında bir iz bırakmadan, kısa bir süre içinde ortadan kalmıştır.

 

CHAROLAİS

 

Fransa'da geliştirilmiş etçi sığır ırkıdır. Son yıllarda Fransa dışındaki Avrupa ülkelerinin çoğunda, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'da gittikçe artan ölçüde yetiştirilmektedir. Bu ırkın en önemli özelliği, başka sığır ırkları ile melezlendiğinde hızlı gelişen, çok iyi karkas veren ve yemden yararlanma gücü yüksek olan döller meydana getirmesidir. Bu nedenle sözü edilen ülkelerde Charolais boğaları etçi, kombine verimli ve hatta sütçü ırkların inekleri ile melezlenmekte ve elde edilen melez döller et üretiminde kullanılmaktadır. Et üretimine uygun melez hayvanların elde edilmesi için bu ırkla Türkiye'deki ırklar arasında da melezleme denemeleri yapılması yararlı olabilir.Charolais ırkında vücut örtüsü krem rengindedir; ancak kremden beyaza kadar değişen renkte hayvanlara da rastlanmaktadır. Deride pigmentasyon yoktur. İri cüsseli bir ırktır. Besideki günlük canlı ağırlık artışı ve et randımanı yönünden en önde gelen etçi sığır ırklarından biridir. Bu yönlerden Aberdeen Angus, Hereford ve Shorthorn ırklarından belirgin bir biçimde üstündür. Karkastaki yağ oranının düşük olması da bu ırkın istenen bir özelliğidir. Yemden yararlanma gücü ve karkas kalitesi de diğer etçi ırk sığırlara bakınca daha iyidir.Charolais ırkı erkek buzağıların ortalama doğum ağırlığı 38 kg, 6. ay ağırlığı 300 kg ve 18. ay ağırlığı 650 kg dolayındadır; 18. aylığa kadarki günlük canlı ağırlık artışı 1.0-1.3 kg düzeyindedir. Et randımanı yüksektir (%60-70).

Devamını Oku...